Түсінік хат

Ұзақ мерзімді жоспар "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта , жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен  кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" ( бұдан әрі МЖМБС) Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 3тамыздағы №348 бұйрығы,  "Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім деңгейлерінің таңдау курстарының үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығы, Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 16 қыркүйегіндегі №399 бұйрығы, " 2022-2023 оқу жылында Қазақстан орта білім беру ұйымдарында білім беру процесін ұйымдастырудың ерекшеліктері туралы " әдістемелік нұсқау хатына сәйкес әзірленген.
Оқу бағдарламасы оқу жылы көлемінде бөлімдердің оқытылу ретін көрсететін ұзақ мерзімді жоспарға сәйкес жүзеге асырылады. Тақырыптарға сағат санының үлестірілуі және тоқсан көлемінде тақырыптардың оқытылу реттілігін мұғалім анықтай алады. Ұзақ мерзімді жоспар күнтізбелік-тақырыптық жоспарды әзірлеудің негізі бола алады.
«Биология» оқу пәнінің мақсаты – білім алушылардың заман талаптарына сай білімдері мен біліктерін дамыту; өмірдің мәнін, дамуын, оның түрлі ұйымдасу деңгейлерінде көрініс табуын түсіну; өмірдің ең басты құндылық ретіндегі маңызын түсінетін жан-жақты дамыған тұлғаны дайындау. 
Оқу пәнінің міндеттері:
1) табиғаттың даму заңдарын түсінуге негізделе отырып, адамның табиғаттағы рөлін анықтайтын маңызды биологиялық білімдер мен біліктер ауқымын кеңейту; 
2) табиғаттың даму және тіршілігін жалғастыру заңдарын жаңа білімдерді алу, оларды ары қарай дамыту және тереңдету негізі және құралы ретінде пайдалану;
3) жүйені меңгеру барысында ғылым білім мен дүниетаным негіздерін; шығармашылық дербестік пен сын тұрғысынан ойлау қабілетін; зерттеушілік дағдыларын қалыптастыру;
4) әдеп мәселелерімен және қоғамның әлеуметтік өмірі мен еңбек әрекетіне тікелей қатысумен байланысты қоршаған шынайылықта еркін бағдарлануға мүмкіндік беретін, бастамашыл тұлғаның қасиеттерін дамыту;
5) білім алушылардың білім алуды және өздігінен білім алуды жалғастыруы үшін қажетті зияткерлік біліктерді дамыту.
Бөлім  бойынша жиынтық бағалау саны.  Үлгілік оқу жоспары бойынша

Сынып	1-тоқсан	2-тоқсан	3-тоқсан	4-тоқсан
10-сынып	2	3	3	3

10- сыныпқа арналған «Биология» оқу пәнінің базалық мазмұны:
Зертханалықжәнемодельдеужұмыстарының саны 

Сынып	Зертханалық жұмыс	Модельдеу
10-сынып	3	4

 «Биология» оқу пәні бойынша төмендетілген оқу жүктемесінің көлемі 10 сыныпта – аптасына 3 сағатты, оқу жылында 108 сағатты құрайды.
Оқулықтың авторлары:    Е.А.Очкур,   Ж.Ж.Құрманғалиева,   М.А.Нуртаева.  Алматы «Мектеп» 2019ж.

р/с	Ауыспалы тақырыптар	Сабақтардың тақырыбы	Оқудың мақсаттары	Сағат саны	Мерзімі		Ескерту
					10а	10ә
	1 тоқсан (17 сағат)
1	10.1А  Молекулалық биологияжәне биохимия (11 сағат)	Жердегі тіршілік үшін судың маңызы.	10.4.1.1 - Жердегі тіршілік үшін судың іргелі маңызын түсіндіру	1
2		Көмірсуларды жіктеу: моносахаридтер, дисахаридтер, полисахаридтер. Химиялық құрылымы. Көмірсулардың қасиеті және қызметтері.	10.4.1.2 - көмірсуларды құрылымы, құрамы және қызметтері бойынша жіктеу	1
3		Липидтердің құрылымдық компоненттері.	10.4.1.3 - майлардың химиялық құрылысы мен қызметтерін сипаттау	1
4		Майлардың химиялық құрылысы мен қызметтері.	10.4.1.3 - майлардың химиялық құрылысы мен қызметтерін сипаттау	1
5		Нәруыздарды құрамы (жай, күрделі) және қызметі бойынша жіктеу.	10.4.1.4 - нәруыздарды олардың құрылымы, құрамы, атқаратын қызметтері бойынша жіктеу	1
6		Нәруыздардың құрылымдық деңгейлері мен құрылысы	10.4.1.4 - нәруыздарды олардың құрылымы, құрамы, атқаратын қызметтері бойынша жіктеу	1
7		Нәруыз денатурациясы мен ренатурациясы. ЗЖ №1 «Нәруыздардың құрылымына әр түрлі жағдайлардың әсері (температура, pH)».	10.4.1.5 - түрлі жағдайлардың нәруыздар құрылымына әсерін зерттеу	1
8		Биологиялық нысандарда нәруыздың болуы. ЗЖ №2 «Биологиялық нысандарда нәруыздың болуын анықтау».	10.4.1.6 - биологиялық нысандарда нәруыздың болуын анықтау	1
9		Дезоксирибонуклеин қышқылы  құрылысы мен құрылымы (бірінші және екінші реттік).	10.4.1.7 - дезоксирибонуклеин қышқылы құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнату	1
10		Дезоксирибонуклеин қышқылы молекуласының қызметі	10.4.1.7 - дезоксирибонуклеин қышқылы құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнату	1
11		Рибонуклеин қышқылы молекуласының құрылысы мен қызметтері. мРНҚ. рРНҚ. тРНҚБЖБ №1	10.4.1.8 -рибонуклеин қышқылы  типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажырату	1
12	10.1B Жасушалық биология (4 сағат)	Жасуша органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктері. Жасушаның негізгі компоненттері. Жасушаның негізгі компоненттерінің қызметтері	10.4.2.1 - электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін түсіндіру	1
13		Жасуша органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктері. Жасушаның негізгі компоненттері. Жасушаның негізгі компоненттерінің қызметтері	10.4.2.1 - электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін түсіндіру	1
14		Жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтері арасындағы байланыс.	10.4.2.2 - жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтері арасындағы байланысты түсіндіру	1
15		Жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтері арасындағы байланыс. БЖБ№2	10.4.2.2 - жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтері арасындағы байланысты түсіндіру	1
16	10.1С Қоректену (2 сағат)	ТЖБ №1		1
17		Ферменттер белсенділігіне әсер ететін факторлар мен жағдайлар.	10.1.2.1 - ферменттер белсенділігіне әр түрлі жағдайлардың әсерін түсіндіру	1
	2-тоқсан (16 сағат)
18	10.2А Заттардың тасымалдануы (4 сағат)	Адам гемоглобині мен миоглобинінің құрылысы мен қызметі.	10.1.3.1  - эмбрион мен ересек ағзаның гемоглобині мен миоглобині үшін оттектің диссоциациялануының қисық сызығын түсіндіру	1
19		Адам гемоглобині мен миоглобині үшін оттектің диссоциациялануының қисық сызығы.	10.1.3.1. эмбрион мен ересек ағзаның гемоглобині мен миоглобині үшін оттектің диссоциациялануының қисық сызығын түсіндіру	1
20		Пассивті тасымалдау механизмі	10.1.3.3 - пассивті тасымалдау механизмін түсіндіру	1
21		Пассивті тасымалдау механизмі. БЖБ№3	10.1.3.3 - пассивті тасымалдау механизмін түсіндіру	1
22	10.2В Тыныс алу (6 сағат)	АТФ-тың құрылысы мен қызметі	10.1.4.1 -аденозинүшфосфаттың құрылысы мен қызметтерін сипаттау	1
23		АТФ синтезі: глюкозаның анаэробты және аэробты ыдырау кезеңдері.	10.1.4.2 - анаэробты және аэробты тыныс алу барысындағы аденозинүшфосфаттың синтезін салыстыру	1
24		Метаболизм түрлері.	10.1.4.3 - метоболизмнің түрлерін атау	1
25		Энергетикалық алмасу кезеңдері.	10.1.4.4 - энергетикалық алмасу кезеңдерін сипаттау	1
26		Митохондрияның құрылымы мен қызметтері.	10.1.4.5 - митохондрия құрылымдары мен жасушалық тынысалу үдерістерінің өзара байланысты орнату	1
27		Кребс циклі және оның биологиялық маңызы.  БЖБ№4	10.1.4.6 - Кребс циклін сипаттау	1
28	10.2 С Бөліп шығару (6 сағат)	Абсорбция және реабсорбция. Зәрдің түзілуі.	10.1.5.1 - зәрдің сүзілу (фильтрация) және түзілуі механизмін түсіндіру	1
29		Су мөлшерін реттеу. Нысана мүшелер.	10.1.5.2 - су мөлшерін бақылаудағы антидиуретикалық гормонның рөлін түсіндіру	1
30		Әсер ету эффектсі. Гипофункция. Гиперфункция.	10.1.5.2 - су мөлшерін бақылаудағы антидиуретикалық гормонның рөлін түсіндіру	1
31		Адам денесіндегі қан мен басқа сұйықтықтарды жасанды тазарту. БЖБ№5	10.1.5.3 - диализ және бүйрек трансплантациясы механизмін түсіндіру	1
32		ТЖБ №2		1
33		Созылмалы бүйрек жетіспеушілігі. Диализ және бүйрек трансплантациясы.	10.1.5.3 - диализ және бүйрек трансплантациясы механизмін түсіндіру	1
	3-тоқсан (20 сағат)
34	10.3А Жасушалық цикл (4 сағат)	Митоз. Жасушада митоздың әр түрлі кезеңдерінде жүретін үрдістер.	10.2.2.1 - митоз фазаларын сипаттау	1
35		Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметогенез. Гаметалар. Гаметогенез кезеңдері. Өсімдіктердегіспорогенезжәне гаметогенез	10.2.2.2 - өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасу ерекшелігін түсіндіру	1
36		Онкологиялық жаңа түзілулердің пайда болуы. Обыралды жағдайлардың туындауына әсер етуші факторлар	10.2.2.3 - жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіру	1
37		Қартаю. Қартаю үрдісі туралы теориялар. БЖБ №6	10.2.2.4 - қартаю үдерісін түсіндіру	1
38	10.3В Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары (6  сағат)	Модификациялық өзгергіштік. Белгілердің өзгеруіндегі вариациялық қатарлар. ЗЖ №3 «Вариациялық қатар мен қисыққа құрылған модификациялық өзгергіштікті зерттеу».	10.2.4.1 - модификациялық өзгергіштіктің заңдылықтарын зерттеу	1
39		Белгілердің тұқымқуалауындағы цитологиялық негіздер. Дигибридті будандастыру кезіндегі хромосомалардың тәуелсіз ажырауы. Жыныспентіркесіптұқымқуалау. Көптікаллельділік. Есептершығару	10.2.4.2 - дигибридті будандастыру; жыныспен тіркескен тұқым қуалау мен көп аллельділіктің цитологиялық негіздерін есептер шығаруда қолдану	1
40		Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясы. Кроссинговер нәтижесінде белгілердің тұқымқуалау заңдылықтарының бұзылуы	10.2.4.3 - кроссинговер нәтижесінде белгілердің тұқымқуалау заңдылықтарының бұзылуын түсіндіру	1
41		Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі. Эпистаз. Комплиментарлық. Полимерия	10.2.4.4 - аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуін салыстыру	1
42		Хуго де Фриздің мутация теориясы. Кенеттенжәнеиндуцияланған мутация. Модельдеу «Адам хромосомасыжиынтығынан кариограмм құру. Геномдықмутацияныоқыпбілу»	10.2.4.5 - Хуго де Фриздің мутация теориясын, мутагенез себептер, мутагенез себептерін және мутация түрлерін зерттеу	1
43		Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты адамның хромосомдық аурулары. БЖБ №7	10.2.4.6 - хромосомалар санының ауытқуымен байланысты адамның хромосомдық ауруларын сипаттау	1
44	110.3 C Эволюциялық даму. Селекция негіздері. Тірі ағзалардың көптүрлілігі (10 сағат)	Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланыс. Комбинативтік өзгергіштік, мутациялар. Табиғи сұрыпталу. Тіршілік үшін күрес. Гендер дрейфі. Популяциялық толқындар	10.2.6.1 - тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіру; 10.2.6.2 - эволюция үдерісіне әсер ететін факторларды талдау	1
45		Эволюцияның дәлелдемелері.	10.2.6.3 - эволюцияның дәлелдемелерін талдау	1
46		Жер бетінде тіршіліктің қалыптасу кезеңдері	10.1.1.1 - Жер бетінде тіршіліктің қалыптасу кезеңдерін және сызбаларын сипаттау	1
47		Филогенетикалық шежіре ағашы. Кладограммалар. Түсінік «Соңғы әмбебап жалпы ата тек». Модельдеу«Кладограмма құру».	10.1.1.2 - филогенетикалық карталарды (кладограммалар мен филогенетикалық ағаштарды) құру және түсіндіріп беру	1
48		Филогенетикалық картаның әр түрлі формалары. Кладограммалар мен филогенетикалық ағаштардың айырмашылығы. Кладограммалар мен филогенетикалық ағаштардың эволюциялық маңызы.	10.1.1.3 әр алуан филогенетикалық карталардың (кладограммалар мен филогенетикалық ағаштар) принциптерін салыстыру	1
49		Түр түзілудің тәсілдері. Түр түзілудің механизмі. Түр түзілудің оқшаулаушы механизмі. Түртүзілудегі репродуктивті оқшаулану. Полиплоидия және гибридизация	10.2.6.4 - түр түзілудің тәсілдерін атау және түр түзілудің негізгі механизмдерін жіктеу	1
50		Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдері. Гибридизация (будандастыру). Полиплоидия. Жасанды мутагенезБЖБ №8	10.2.5.1 - селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдердің зерттеу	1
51		Антропогенез кезеңдері.	10.2.6.5 - антропогенездің кезеңдерін атау	1
52		ТЖБ №3		1
53		Антропогенез кезеңдері.	10.2.6.5 - антропогенездің кезеңдерін атау	1
	4-тоқсан (19 сағат)
54	10.4 B Координация және реттеу (6 сағат)	Жүйкежасушаларыныңқұрылысы.	10.1.7.1 - миеленденген нейрон аксонында әрекет потенциалының инициациясы мен трансмиссиясын сипаттау және түсіндіру	1
55		Мембраналық потенциал. Әрекет потенциалы. Нейронның аксон бойыменқозудыңберілуі	10.1.7.1 - миеленденген нейрон аксонында әрекет потенциалының инициациясы мен трансмиссиясын сипаттау және түсіндіру	1
56		Рефрактерлық кезең мен оның маңызы.	10.1.7.2 - рефрактерлық кезең мен миелин қабығының маңызын түсіндіру	1
57		Миелинденгенжәнемиелинденбегеннейрондардысалыстыру	10.1.7.2 - рефрактерлық кезең мен миелин қабығының маңызын түсіндіру	1
58		Механорецепторлардың түрлері. Пачини денешігі мысалында рецепторлардың тітіркендіргіштің өзгерісіне жауап беру реакциясы	10.1.7.3 - механорецепторлардың тітіркендіргіштің өзгерісіне жауап беруін (Пачини денешігі) сипаттау	1
59		Механорецепторлардың түрлері. Пачини денешігі мысалында рецепторлардың тітіркендіргіштің өзгерісіне жауап беру реакциясы БЖБ №9	10.1.7.3 - механорецепторлардың тітіркендіргіштің өзгерісіне жауап беруін (Пачини денешігі) сипаттау	1
60	10.4 C Қозғалыс (3 сағат)	Көлденең жолақты бұлшықет ұлпаларының құрылысы. Миофибрилла құрылымы	10.1.6.1 - көлденең жолақты бұлшықеттердің құрылымын түсіндіру	1
61		Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысы.	10.1.6.2 - жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшық-тарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын орналастыру	1
62		Актинге қатысты қаңқа бұлшықет ұлпаларының түрлер	10.1.6.2 - жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшық-тарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын орналастыру	1
63	10.4 D Биомедицина және биоинформатика  (4 сағат)	Биомеханиканы робототехникада қолдану. Инженерлік биомеханика (экзоқаңқа, робототехника).	10.4.4.1 - биомеханиканы робототехникада қолданылуын зерттеу	1
64		Медициналық биомеханика (протездеу). Эргометриялық биомеханика(оптимизация). Модельдеу «Жердегі тірі ағзалар қозғалысының биомеханикасын зерттеу»	10.4.4.1 - биомеханиканы робототехникада қолданылуын зерттеу	1
65		Жүректің өткізгіш жүйесі. Жүрек автоматиясының механизмі. Жүректегі қозудың өту жылдамдығы. Жүрек бұлшықеттерінің жиырылғыштығы.	10.4.4.2 - электрокардиограмманы қолдана отырып жүрек автоматиясы механизмін түсіндіру	1
66		Электрокардиография, оның диагностикалық маңызы. Модельдеу «Жүректе өтетін электрлік үрдісті зерттеу»  БЖБ №10	10.4.4.2 - электрокардиограмманы қолдана отырып жүрек автоматиясы механизмін түсіндіру	1
67	10.4 E Биотехнология (7 сағат)	Микроағзаларды өндірісте, ауыл шаруашылығында, медицинада, тұрмыста қолданудың артықшылықтары мен кемшіліктері	10.4.3.1 биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін талқылау	1
68		Полимеразды тізбекті реакцияны қолдану. Полимеразды тізбекті реакцияның таксономия, медицина, криминалистикадағы маңызы	10.4.3.2 - полимеразды тізбекті реакцияның таксономияда, медицинада және криминалистикадағы маңызын сипаттау	1
69		Гендік -инженериялық манипуляциялаудың кезеңдері. Гендік инженерияның маңызы	10.4.3.3- гендік-инженериялық манипуляциялаудың кезеңдерін түсіндіру	1
70		Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың оң және теріс тұстары. БЖБ№11	10.4.3.4 - гендік модификация-ланған ағзаларды қолданудың этикалық сұрақтарын талқылау	1
71		ТЖБ №4		1
72		Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық сұрақтары.	10.4.3.4 - гендік модификация-ланған ағзаларды қолданудың этикалық сұрақтарын талқылау	1